توانبخشی کارکردهای اجرایی

در این وبینار کارکردهای اجرایی تعریف شده و زیربنای عصبی آن در مغز مورد بررسی قرار می‌گیرد. سپس بر‌اساس یک مدل کلینیکال (Mateer et al., 1999) چگونگی افتراق و تقسیم‌بندی اختلال در هریک از این کارکردها بیان می‌گردد. ابزارهای سنجش و ارزیابی کارکردهای اجرایی با تاکید بر ابزارهای موجود در کشور بررسی می‌شود. در قسمت توانبخشی و مدیریت نواقص کارکردهای اجرایی سه رویکرد مهم و اصلی به تفصیل بررسی می‌شود
۱- آموزش روتین‌های تکلیف محور
۲- تمرین‌های انتخاب و انجام برنامه‌های شناختی
۳- استراتژی‌های فراشناختی/ تمرین‌های خودآموزی
هر یک از این رویکردها به زیر بخش‌هایی تقسیم می‌گردد و برای هر زیر بخش تمارین به شکل مثال‌های کاربردی مطرح می‌شود.

تعریف کارکردهای اجرایی و زیربنای عصبی آن

کارکردهای اجرایی دسته‌ای از مهارت‌های ذهنی است که شامل حافظه کاری، انعطاف‌پذیری شناختی و کنترل مهارتی می‌باشد. برنامه‌ریزی و طبقه‌بندی از دیگر کارکردهای اجرایی پیچیده هستند. ما از این مهارت‌ها، هر روزه برای کار کردن، یادگیری و مدیریت زندگی‌مان استفاده می‌کنیم. اختلال در کارکردهای اجرایی می تواند منجر به نقص در دنبال کردن و انجام دستورات و مدیریت هیجان‌ها شود.
کارکردهای اجرایی از منظر علوم اعصاب شناختی به دو دسته کارکردهای گرم و سرد تقسیم می‌شوند. کارکردهای سرد عملکردهایی هستند که فاقد جزیی هیجانی هستند مانند حافظه یا مهار. در حالی‌که کارکردهای گرم قطعا جزیی هیجانی را شامل می‌شوند (مانند تنظیم هیجانی).
لوب فرونتال اصلی‌ترین زیربنای کارکردهای اجرایی است. به طور خاص ناحیه DLPFC زیربنای کارکردهای اجرایی سرد و OMPFC زیربنای عصبی کارکردهای اجرایی گرم را تشکیل می‌دهد.

مدل کلینیکال کارکردهای اجرایی

در اینجا مدلی را شرح می‌دهیم که با دیدگاه بالینی کارکردهای اجرایی را از هم منفک می‌کند. این مدل عملکردها را به ۶ دسته تقسیم می‌کند. کارکردهای آغاز‌کننده، کارکردهای خاتمه دهنده، کارکردهای لازم برای باقی ماندن روی یک تکلیف، کارکردهای لازم برای طبقه‌بندی ، کارکردهای لازم برای تفکر تولیدگر و کارکردهای لازم برای رصد کردن خود و خطاها.

ارزیابی کارکردهای اجرایی

در این بخش اشاره ی کوتاهی به روش‌های ارزیابی کارکردهای اجرایی خواهیم داشت. سعی خواهد شد ابزارهای موجود در کشور برای ارزیابی مورد بررسی قرار گیرد.

توانبخشی کارکردهای اجرایی

در این بخش برای سه رویکرد رایج توانبخشی کارکردهای اجرایی تمارین به همراه مثال‌های بالینی همراه با کیس آورده می‌شود. رویکردها به شرح زیر است:

• آموزش روتین های تکلیف محور
• تمرین های انتخاب و انجام برنامه های شناختی
• استراتژی های فراشناختی/ تمرین های خود آموزی