در بازی هیچ‌کس بازنده نیست!

در بازی هیچ‌کس بازنده نیست!

این عنوان را برای یک ورکشاپ دو جلسه‌ای در خصوص بازی‌درمانی برگزیده ام چرا که به عنوان کاردرمانگری که در تمام سال‌های بالینگری‌ام، شاهد معجزه‌ی بازی بوده به این نتیجه رسیده‌ام که هر دو طرف بازی به سود و منفعتی می‌رسند که جز از راه بازی، رسیدن به آن برایشان میسر نمی‌بود.  ما بالینگران، مخصوصا آن زمان که سر و کارمان با کودکان می‌افتد، با چالشی طاقت‌فرسا روبرو هستیم چرا که کودک که گیرنده‌ی سرویس درمانی است، اطلاعی از ضرورت و چرایی و لزوم فعالیت‌های درمانی ما ندارد. چرا که به اقتضای طبیعتش بازی‌دوست و راحت‌طلب و لذت‌جو است و اصولا قرار نیست چشم‌اندازی از پیشرفت و ارتقای عملکرد در بستر زمان داشته باشد. در این مواقع، بالینگرانی که می‌توانند از بازی به عنوان یک ابزار بسیار مطلوب در ارزیابی و ارتباط و درمان استفاده کنند، کاری کرده‌اند کارستان! ایشان می‌توانند از دریچه‌ی بازی به کودک بنگرند، با او هم‌کلام و هم‌قدم شوند و او را برای انجام تمریناتی که برایش بی‌معنی هستند ترغیب کنند. جریان و روندی که در این زمان شکل می‌گیرد، چنان لذت‌بخش است که شاید تا سال‌ها در یاد و خاطر کودک باقی بماند و قسمتی بزرگ از روان بنه‌ی او در بزرگسالی را تشکیل دهد.

در ورکشاپ سه جلسه ای تحت عنوان “جدی گرفتن بازی” که پیش از این و با همکاری موسسه ایروا برگزار کردم، بیشتر به مبانی نظری، تعریف‌ها،مدل‌ها و چارچوب‌ها، کارکردها و فلسفه ی مستتر در بازی اشاره کردم و اکنون وقت آن فرا رسیده که در این ورکشاپ دو جلسه ای، تجربیات عملی خودم را در زمینه‌ی بازی و درمان از طریق بازی برای کودکان با نیازهای ویژه، برای مخاطبین گرامی بازگو کنم.

چگونه بازی را از غیر آن تشخیص بدهیم.

مرز بسیار ظریفی بین بازی و شبه بازی وجود دارد. هر درمانگری که در حین ارتباط با کودک قصه بگوید و یا اسباب‌بازی در دست داشته باشد در حال بازی نیست. این قسمت به این اختصاص می‌یابد که مروری اجمالی داشته باشیم بر خصوصیات بازی اصیل و این که چگونه می‌توانیم با شناسایی درست عصاره‌ی حیات بخش بازی، آن را در فعالیت‌های مختلف تزریق کنیم.

بازی به عنوان ابزار ارزیابی

یکی از مهم‌ترین کارکردهای بازی، استفاده از آن برای ارزیابی عملکرد کودکان است. در این قسمت، به ارزیابی از طریق بازی و همچنین ارزیابی بازی خواهیم پرداخت و با ذکر پنج سناریوی بالینی و تعدادی از تجربیات خودم، این موارد را شفاف خواهم کرد.

بازی به عنوان وسیله برای درمان

این قسمت، سهم اعظم این ورکشاپ دو جلسه‌ای را به خود اختصاص خواهد داد. بازی‌های سودمند برای کودکان با نیازهای ویژه، شامل اتیسم، بیش‌فعالی و نقص توجه و تکانشگری، اختلالات یادگیری، مشکلات عاطفی-هیجانی، اختلالات اضطرابی و مشکلات رفتاری را با هم مرور خواهیم کرد. قصد دارم هر آنچه تا به حال در فضای واقعی بالینی تجربه کرده و شاهد نتایج مثبتش بوده‌ام را در اختیار مخاطب مشتاق قرار دهم. در حقیقت در این قسمت، بازی‌های مفید برای کاهش مشکلات رفتاری، افزایش عملکردهای توجهی و سایر کارکردهای اجرایی (Executive functions )، ارتقای الگوهای ارتباطی و تعاملی، بالا بردن انگیزه‌ی یادگیری و بیشتر کردن بسامد همکاری را بازگو خواهم کرد.

تکنیک‌های ساخت و دستکاری بازی و مهارت‌های بنیادی

یکی از قسمت‌های جالب این ورکشاپ دو جلسه‌ای، روش‌های ساخت بازی است. تمرینهای مشخصی برای افزایش خلاقیت و مهارت‌های بنیادی درمانگران توصیه خواهم کرد که طی آن بیاموزند برای اهداف مختلف درمانی، بازی‌های متعدد و متنوعی را طراحی کرده و ارائه دهند. همچنین در این قسمت، قرار است این را نیز بیاموزیم که چگونه می‌شود یک بازی را ساده‌تر و یا سخت‌تر کرد. چگونه بازی را به کودک پیشنهاد بدهیم، چگونه همبازی خوبی برای کودک باشیم، چگونه حدس دقیقی از میزان سختی یا سادگی بازی قبل از پیشنهاد دادنش به کودک داشته باشیم و … پر واضح است که این قسمت، البته احتیاج به تمرین و ممارست فراوان دارد و بدیهی است که کار دو جلسه و دو ماه و دو سال نیست! اما تلاش می‌کنم که برای مخاطب مشتاق و پیگیر، راهی را پیشنهاد دهم تا آغازی قدرتمند را در این مسیر تجربه کند.